Jakie są konsekwencje braku ustosunkowania się przez sprzedawcę do reklamacji kupującego, który jest konsumentem?

Jeśli zakupiony towar ma wady to kupującemu może to zareklamować. Zazwyczaj ma dwie możliwości. Możliwość nr 1: zawsze przysługuje mu reklamacja na podstawie przepisów o rękojmi za wady.  Możliwość nr 2: nie zawsze, ale bardzo często (zwłaszcza w przypadku wartościowych towarów) kupującemu przysługuje reklamacja na podstawie gwarancji (udzielonej przez producenta, importera lub sprzedawcę). Najlepiej jest korzystać z pierwszej możliwości, tj. należy reklamować wadliwe rzeczy w ramach rękojmi za wady (zwłaszcza gdy jest się konsumentem). Taką reklamację składa się zawsze do sprzedawcy. W tym artykule opisujemy rozwiązanie, które w szczególny sposób premiuje kupującego, który jest konsumentem: gdy sprzedawca nie ustosunkuje się do reklamacji kupującego w odpowiednim czasie, to uważa się, że uznał jego zgłoszenie oraz żądanie za uzasadnione.

Zgodnie z art. 561(5) ustawy Kodeks cywilny:

Jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.

Analizując zacytowany powyżej przepis, należy rozważyć trzy aspekty:

• Jak powinno wyglądać zgłoszenie (reklamacja) konsumenta?
• Jak powinna wyglądać reakcja sprzedawcy?
• Jakie są konsekwencje braku reakcji na reklamację kupującego?

ASPEKT NR 1:

Jak powinno wyglądać zgłoszenie (reklamacja) konsumenta, aby mógł skorzystać z dobrodziejstwa (bonusu), króre wynika z art. 561(5) k.c.? Jak stwierdził Sąd Okręgowy w Sieradzu „szczególny mechanizm przewidziany art. 561(5) k.c. znajdzie zastosowanie tylko wtedy, gdy stosowne żądanie (oświadczenie) kupującego zostanie zgłoszone kupującemu w sposób jednoznaczny i stanowczy. W każdym przypadku konieczna treść powinna obejmować wskazanie konkretnej wady, która jest przyczyną sformułowania żądania, oraz samo żądanie (oświadczenie). W przypadku oświadczenia o obniżeniu ceny musi ono określać ściśle kwotę, o którą cena ma być obniżona” (wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z 30.12.2019 r., I Ca 567/19).

ASPEKT NR 2:

Jak powinno wyglądać działanie sprzedawcy w świetle art. 561(5) k.c.? Odpowiedzi na to pytanie udzielają orzecznictwo i doktryna:

• Jak stwierdził Sąd Okręgowy w Olsztynie: oświadczenie sprzedawcy powinno być wyraźne i wskazywać stanowisko sprzedawcy w zakresie zgłaszanej przez kupującego wady oraz złożonego żądania. Gdy sprzedawca kwestionuje zgłoszoną wadę, a w konsekwencji – żądanie kupującego, powinien także wskazywać przyczyny zajętego stanowiska (wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 28.10.2020 r., IX Ca 714/20).
• Ustosunkowanie się oznacza oświadczenie skierowane do kupującego, z którego jednoznacznie będzie wynikało, czy sprzedawca uznaje zgłoszenie wady oraz wynikające z tego żądanie kupującego oraz ewentualnie w jakim zakresie (B. Gliniecki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 561(5)).
• Brak ustosunkowania się przez sprzedawcę do stosownego „żądania” można rozumieć różnie: jako brak jakiegokolwiek ustosunkowania się (milczenie) albo jako brak stanowczej odmowy uznania żądania za uzasadnione. Zachowanie jakiejkolwiek praktycznej doniosłości przepisu wymaga przyjęcia – mimo zastrzeżeń ogólnych – że chodzi tu o drugi przypadek. W rezultacie należy uznać, że chcąc zapobiec skutkom zastosowania przepisu, sprzedawca powinien jednoznacznie i stanowczo oświadczyć kupującemu, że żądania (oświadczenia) nie uznaje za uzasadnione (por. J.R. Antoniuk (w:) Ustawa o prawach…, red. B. Kaczmarek-Templin, P. Stec, D. Szostek, komentarz do art. 561(5) k.c., nb 6 (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2017, art. 561(5)).
• Ustosunkowaniem się nie będzie zatem wyłącznie informacja o przyjęciu zgłoszenia kupującego albo konieczności poświęcenia dłuższego czasu na jego rozpatrzenie (B. Gliniecki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 561(5)). Ocenę tę powtórzył Sąd Okręgowy w Sieradzu w wyroku z  dnia 13.04.2023 r. (I Ca 97/23).
• Sąd Okręgowy w Olsztynie stwierdził: nie jest wystarczające zawiadomienie kupującego, że rzecz podlega badaniu rzeczoznawcy, ze wskazaniem przewidywanego terminu tego badania i zastrzeżeniem, że po jego zakończeniu sprzedawca ustosunkuje się do oświadczenia lub żądania kupującego, ani też informacja o rozpatrzeniu reklamacji bez wskazania zajętego przez sprzedawcę stanowiska (wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 28.10.2020 r., IX Ca 714/20).
• Jak stwierdził Sąd Rejonowy w Koninie cytowany przepis art. 561(5) k.c. nakłada na sprzedawcę określony obowiązek, z którego sprzedawca nie może zostać zwolniony z uwagi na żadne okoliczności. Wprowadzony przez ustawodawcę czternastodniowy termin ma charakter przepisu bezwzględnie obowiązującego. Termin ten został ustalony jako odpowiedni i wystarczający dla zajęcia stanowiska przez przedsiębiorcę zajmującego się zawodowo sprzedażą towarów (wyrok SR w Koninie z 7.03.2018 r., I C 1197/17).

ASPEKT NR 3:

Jakie są konsekwencje braku ustosunkowania się sprzedawcy do oświadczenia kupującego? Na to pytanie orzecznictwo i doktryna udziela następującej odpowiedzi:

• Jak stwierdził Sąd Najwyższy „sprzedający, który nie udzielił w ustawowym terminie określonym w art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176) odpowiedzi na żądanie naprawy albo wymiany towaru, nie może uchylać się od odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową (wyrok SN z dnia 5 lipca 2012 r., IV CSK 75/12).
• Sąd Okręgowy w Elblągu stwierdził: po bezskutecznym upływie terminu określonego w art. 8 ust. 3 u.sp.k. sprzedający, który nie udzielił w ustawowym terminie odpowiedzi na żądanie naprawy albo wymiany towaru, nie może skutecznie uchylać się od odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową, może natomiast podnosić zarzut niemożności świadczenia (wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z 7.09.2016 r., I Ca 274/16).
• Sąd Rejonowy w Szczecinie wyjaśnił: powód dokonał zatem skutecznego zgłoszenia reklamacyjnego, co obligowało pozwanego do ustosunkowania się do powyższych żądań, stosownie do treści przepisu art. 561(5) k.c., w terminie 14 dni. Milczenie sprzedawcy do czasu upływu 14-dniowego terminu jest równoznaczne z uznaniem żądania kupującego za uzasadnione. Skutkiem uznania jest „swoista prekluzja zarzutu” co do braku odpowiedzialności sprzedawcy za wadę, co oznacza, że sprzedawca nie może uchylać się od odpowiedzialności za wadę rzeczy (wyrok SR w Szczecinie z 28.01.2021 r., III C 533/19).
• W przedmiotowej kwestii wypowiadał się również Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz doktryna. W art. 561(5) k.c. ustawodawca ustalił, że termin do udzielenia przez sprzedawcę odpowiedzi na żądanie reklamacyjne kupującego, będącego konsumentem wynosi 14 dni. Jeżeli sprzedawca w tym terminie nie udzieli odpowiedzi na reklamację uważa się, że złożona przez konsumenta reklamacja została uznana za uzasadnioną (wyrok S.OKIK w Warszawie z 18.06.2020 r., XVII AmA 6/18).
• „W rezultacie uznanie za uzasadnione oświadczenia o obniżeniu ceny oznacza, że sprzedawca nie będzie mógł już kwestionować jego skuteczności ani co do zasady, ani co do zakresu obniżenia ceny. Oświadczenie bowiem wywołuje takie skutki, jakie zostały uznane za uzasadnione (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2017, art. 561(5)).
• Upływ terminu i bierność sprzedawcy prowadzi do wygaśnięcia możliwości podnoszenia przez niego zarzutu braku odpowiedzialności za wadę i kwestionowania swojej odpowiedzialności (J. Janeta [w:] Kodeks cywilny. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta [w:] Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz., red. D. Lubasz, M. Namysłowska, Warszawa 2015, art. 561(5)).

• Jak stwierdził Sąd Okręgowy w Łodzi „pozwany nie kwestionował, że otrzymał to oświadczenie, ani że nie ustosunkował się do zawartego w nim oświadczenia w terminie 14 dni. Okoliczność ta w świetle cytowanego art. 561⁵ k.c., oznaczała, że pozwany uznał żądanie powodów w zakresie obniżenia ceny za pojazd za uzasadnione. Co oznaczało, że przyznał fakt zarówno co do braku (…), jak i różnicy między wartością samochodu z (…) i bez (…) wynoszącą 3.500 zł. W takiej sytuacji przeprowadzanie dalszego postępowania dowodowego, co do tych faktów było zbędne” (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 20.02.2018 r., III Ca 1849/17).
• Jak stwierdził Sąd Rejonowy w Nysie „pozwana żadnymi dowodami nie wykazała w niniejszej sprawie okoliczności zwalniających ją z odpowiedzialności na podstawie rękojmi, a to na niej w tym zakresie spoczywał ciężar dowodu, zgodnie z art. 6 k.c. Natomiast powód wykazał istnienie wad oraz fakt, że pozwana nie ustosunkowała się do zgłoszenia żądania wymiany drzwi na wolne od wad w terminie z art. 561⁵ k.c.” (wyrok SR w Nysie z 22.03.2017 r., I C 1785/16).