Demokracja w Grecji

Zacznijmy od słowa demokracja. W języku greckim demos znaczy lud, natomiast kratos oznacza władzę. Był to system polityczny, gdzie społeczeństwo uprawnione do głosowania gromadziło się na agorze. Obowiązywał on w Grecji, konkretnie w Atenach. Była to demokracja bezpośrednia. Podobieństwo między bezpośrednią, a pośrednią demokracją polegało na tym, że ludność zarówno w jednym jak i drugim przypadku spotykała się w jednym miejscu, aby oddać głos. Jednak w dzisiejszej demokracji, pośredniej obywatele tylko wybierają przedstawicieli, którzy następnie sami podejmują decyzję odnośnie reform. W starożytnej Grecji prawa były uchwalane przez mieszkańców. Oni mieli największy wpływ na wprowadzane zmiany.

Demokracja na różne sposoby

W pospolitym znaczeniu demokracja to nic innego jak forma ustroju politycznego państwa, w którym jako źródło władzy uznaje się wolę większości obywateli i przyznaje się im prawa i wolności polityczne gwarantujące sprawowanie tej władzy. Oprócz tego jest to władza ludu, narodu, społeczeństwa. Są to prawa i wolności polityczne których podstawą jest równość obywateli wobec prawa oraz równość ich szans i możliwości. Jest to także ustrój społeczno- gospodarczy zapewniający powszechny i równy obywateli we własności oraz zarządzaniu narodowym majątkiem produkcyjnym. Mimo, że wszystkie te terminy są zbliżone do siebie, to niekoniecznie wszystkimi można opisać demokracje w Atenach.

Ateny

Demokracja w Atenach opierała się ona na równości obywateli, którzy stanowili około 15% społeczeństwa. Powstała w VI wieku p.n.e. Dziecko płci męskiej było zapisywane do jednego z okręgów administracyjnych państwa. Prawo do głosowania miała osoba dorosła, a za taką uchodził człowiek, który skończył 20 lat. Podczas spotkań i rozmów, dominowali przede wszystkim demagogowie, czyli osoby potrafiące ładnie budować oraz przedstawiać swoje postulaty. Podczas zgromadzeń odbywało się bardzo dużo dyskusji oraz wnoszone były liczne poprawki, tak aby dojść do wspólnego porozumienia. Postulaty były zatwierdzane na zebraniach, w których musiało uczestniczyć przynajmniej 6 tysięcy osób. Zgromadzenie ludowe było najważniejszym podmiotem w Atenach, ponieważ oprócz uchwalania nowych praw, wybierało urzędników, sędziów oraz strategów.

Dobra czy zła

Osoby, które nie mogły wziąć udziału w głosowaniu, nie mogły decydować o losach kraju. Za takie grupy społeczne uchodziła ludność z innego kraju, niewolnicy oraz kobiety. Prawa kobiet w Grecji były mocno ograniczone. Przede wszystkim związane to było z zasadą patriarchatu, czyli systemie, w którym władza należy tylko do mężczyzn. W ten sposób były one zdane tylko na swoich ojców, którzy mieli całkowitą władzę nad swoimi dziećmi. Decydował on o wyborze męża dla swojej córki. Zdarzało się, ze dziewczęta były wydawane za mąż w bardzo młodym wieku, najczęściej miedzy 12 a 15 rokiem życia. W samym już związku też nie było lekko. Były pozbawione praw majątkowych i musiały przesiadywać w domu. W takim systemie były wychowywane od samego początku. Wszystko zależało również od statusu społecznego. W różnych częściach polis panowały różne zwyczaje. Zarówno Beotki jak i mieszkanki Sparty miały większą swobodę. Tak ograniczone kobiety nie mogły być politykami, co z kolei przekładało się na to, że nie mogły mieszać się w sprawy polityczne, czyli brać udziału w demokratycznym głosowaniu.

Plusy i minusy

Dobrym aspektem na pewno była kadencja, która trwała tylko rok. Zapobiegało to korupcji oraz ograniczało wpływy wysoko postawionych urzędników. Zresztą przed przystąpieniem na urząd, każdy urzędnik przechodził specjalny egzamin państwowy. Pozwalało to wyeliminować osoby niekompetentne. Demokracja bezpośrednia eliminowała chaos w strukturach zarządzania. Na zgromadzeniach, każdy obecny miał prawo wypowiedzieć swoje zdanie. Był równy udział wszystkich obywateli w sprawowaniu władzy.

Niektóre klasy społeczne nie były dopuszczone do głosu. Demokracja bezpośrednia nie chroniła praw mniejszości, przekonał się on tym choćby Sokrates, który nie był zwolennikiem panującego ówcześnie ustroju. Został oskarżony o bezbożność i skazany na karę śmierci, poprzez wypicie trucizny. Obowiązywał podział obywateli ateńskich w zależności od osiąganego dochodu. Do najbogatszych obywateli należeli pentakosiomedimnoi, którzy uzyskiwali ponad 500 medymnów rocznego dochodu. Kolejną grupą byli hippis, którzy uzyskiwali ponad 300 medymnów rocznego dochodu. Trzecia zaś grupę stanowili zeugithai, którzy osiągali dochód powyżej 200 medymnów. Ostatnią grupę stanowili teci, oni z kolei nie posiadali żadnego dochodu. Na rozwój stosunków społecznych wpływały denuncjację, z którymi można było iść do sądu. Procedura sądowa była wtedy uboga i wystarczył tylko donos człowieka. Nie było prokuratora, a dowodami nikt nie zaprzątał sobie głowy. Ogromną władzę sprawował urzędnik wojskowy, ponieważ do jego zadań należało dowodzenie armią, kierowanie polityką zagraniczną i nadzór nad finansami państwa. Zazwyczaj nie kończy się to zbyt dobrze, jeżeli władza spoczywa rękach jednego człowieka.

Sokrates, Platon, Arystoteles

Sokrates nie był zwolennikiem demokracji ateńskiej. Krytykował ją otwarcie, podobnie jak jego uczniowie, czyli Platon, Alkibiades, Kritiasz. Podkreślał przede wszystkim błędy w tym ustroju, natomiast nie chciał być nazywany antydemokratą. Nie był także zwolennikiem oligarchii.

Platon zauważył, że cechą charakterystyczną dla demokracji jest brak dyscypliny oraz szacunku dla władzy. Nie jest to dobre dla społeczeństwa, ponieważ takim społeczeństwem może zawładnąć demagog. To może prowadzić do tyranii. Według Platona możliwość uczestnictwa wszystkich obywateli faworyzuje osoby przeciętne.

Arystoteles podobnie jak poprzedni filozofowie krytykował demokrację. Największe zagrożenie widział w dopuszczeniu do głosowania wszystkich obywateli. W jego ocenie wpływ każdego człowieka na władzę, bez względu na wykształcenie, nie jest dobry dla państwa, ponieważ nie każdy obywatel posiada odpowiednie kompetencje. Zarówno Arystoteles jak Platon byli zgodni co do ustroju opisując to w swoich pracach. Najlepszym ustrojem według nich była politeja, łącząca w sobie dwa ustroje demokrację oraz arystokrację.